Những Lưu ý cần biết khi ly hôn
Những điều cần biết khi ly hôn là những lưu ý cơ bản mà các bên cần nắm bắt trước khi thực hiện thủ tục ly hôn, để từ đó có thể đảm bảo tốt nhất quyền và lợi ích cho bản thân sau khi ly hôn.
Về khái niệm của ly hôn, thì tại khoản 14 điều 3 Luật Hôn nhân gia đình năm 2014 quy định: “Ly hôn là việc chấm dứt quan hệ vợ chồng theo bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật của Tòa án”. Giải quyết vụ việc ly hôn được thực hiện theo thủ tục tố tụng dân sự và các quy định của pháp luật hôn nhân và gia đình.
Để bảo đảm được quyền và lợi ích khi ly hôn, các bên cần lưu ý những điều sau:
Thứ nhất: Hiểu biết và đánh giá đúng quan hệ hôn nhân khi ly hôn
Trong vụ việc ly hôn thì mục tiêu cơ bản nhất của bất kỳ yêu cầu ly hôn nào là giải quyết chấm dứt quan hệ hôn nhân. Trong đó tính chất của quan hệ vợ chồng vào thời điểm ly hôn là vấn đề mấu chốt để xem xét và đánh giá.
Luật hôn nhân gia đình hiện hành không nêu lý do ly hôn là cơ sở duy nhất để giải quyết chấm dứt quan hệ vợ chồng.
Lý do ly hôn là cách giải thích về tình trạng quan hệ nhân mà các bên có quyền trình bày, tuy nhiên nó có thật sự như vậy hay không và nó ảnh hưởng như thế nào đến quan hệ hôn nhân thì chỉ có hai bên mới biết được chuyện đó.
Cách tiếp cận của luật pháp hiện nay về lý do ly hôn là nguyên nhân dẫn tới ly hôn có nhiều nhưng cho dù nguyên nhân nào thì nguyên nhân đó phải làm cho (i) quan hệ hôn nhân lâm vào tình trạng trầm trọng, (ii) đời sống chung không thể kéo dài, (iii) mục đích của hôn nhân không đạt được (khoản 1, điều 56, Luật HNGĐ 2014), khi đó cơ quan tòa án mới có cơ sở xem xét giải quyết ly hôn.
Về căn cứ cụ thể, luật hôn nhân gia đình chỉ quy định tòa án giải quyết cho ly hôn nếu có căn cứ về việc “Vợ, chồng có hành vi bạo lực gia đình”, “vi phạm nghiêm trọng quyền, nghĩa vụ của vợ, chồng”, ngoài ra luật không quy định thêm các lý do khác.
Như vậy lý do để giải quyết việc ly hôn phải rơi vào các căn cứ quy định, đó là “Vợ, chồng có hành vi bạo lực gia đình”, “vi phạm nghiêm trọng quyền, nghĩa vụ của vợ, chồng”. Các căn cứ này sẽ được xem xét trên hành vi cụ thể của mỗi bên và tình huống áp dụng của từng vụ việc ly hôn.
Thứ hai: Hiểu biết và đánh giá các vấn đề tranh chấp khi ly hôn
a) Giải quyết tranh chấp tài sản khi ly hôn:
Tài sản vợ chồng khi ly hôn được phân chia theo chế độ tài sản xác lập hoặc theo quy định của pháp luật.
Nếu vợ chồng có thỏa thuận về tài sản hợp pháp thì tài sản vợ chồng được chia theo thỏa thuận đó.
Trường hợp không có thỏa thuận tài sản thì tài sản được chia theo quy định của pháp luật. Theo Thông tư 01/2016 TTLT-TANDTC-VKSNDTC-BTP, khi chia tài sản chung về nguyên tắc tài sản sẽ được chia đều nhưng có xem xét đến các yếu tố sau:
(i) Hoàn cảnh của gia đình và của vợ, chồng; (ii) Công sức đóng góp của vợ, chồng vào việc tạo lập, duy trì và phát triển khối tài sản chung; (iii) Bảo vệ lợi ích chính đáng của mỗi bên trong sản xuất, kinh doanh và nghề nghiệp để các bên có điều kiện tiếp tục lao động tạo thu nhập; (iv) Lỗi của mỗi bên trong vi phạm quyền, nghĩa vụ của vợ chồng .v.v.
b) Giải quyết vấn đề con cái:
Quyền nuôi con sẽ được Tòa án xem xét dựa trên tiêu chí mang lại lợi ích, cuộc sống tốt nhất cho con cái sau này, tùy theo khả năng nuôi dưỡng của cha mẹ mà Tòa án sẽ có sự phân chia trách nhiệm phù hợp cho mỗi người. Bên cạnh đó, Tòa án cũng sẽ xem xét đến các yếu tố khác như con từ đủ 7 tuổi phải hỏi ý kiến con, con dưới 36 tháng tuổi sẽ được giao cho mẹ trừ khi mẹ không đủ điều kiện để nuôi con. Giải quyết vấn đề con cái phải xuất phát từ quyền lợi thật sự của con.
Thứ ba: Tối ưu hóa thời gian giải quyết ly hôn để đảm bảo thời gian tiến hành thủ tục được nhanh nhất có thể
Muốn thực hiện thủ tục ly hôn được nhanh chóng phải bắt đầu bằng việc chuẩn bị tốt bộ hồ sơ ly hôn. Ngoài ra, các bên cần phải tuân thủ đúng các thủ tục pháp lý theo quy định, chủ động thỏa thuận nhiều nhất có thể các vấn đề liên quan đến quan hệ hôn nhân nhằm giảm tối đa các yêu cầu giải quyết ly hôn với cơ quan tòa án.
Lựa chọn thủ tục ly hôn hợp lý sẽ giúp các bên nhanh chóng giải quyết được yêu cầu ly hôn của mình.
a) Đối với thủ tục ly hôn thuận tình:
Thủ tục ly hôn thuận tình đòi hỏi các bên phải thỏa thuận giải quyết được với nhau ba vấn đề: quan hệ hôn nhân, phân chia tài sản và quyền nuôi con. Việc đệ trình hồ sơ ly hôn cho cơ quan tòa án chỉ là thủ tục đề nghị công nhận các thỏa thuận đó giữa hai bên, cơ quan tòa án không phải mở phiên tòa xét xử. Điều này làm giảm tối đa thời gian giải quyết vụ việc ly hôn.
Đây được cho là phương án ưu tiên trong số các phương án, dễ dàng tiếp cận thủ tục ly hôn, ít tốn kém chi phí và lệ phí tố tụng, ít tạo ra các xung đột đối đầu sâu sắc trong các mối quan hệ liên quan sau hôn nhân.
b) Đối với thủ tục ly hôn đơn phương:
Nếu là ly hôn đơn phương, các bên nên thỏa thuận được càng nhiều càng tốt trong ba vấn đề là tài sản, con cái, quan hệ hôn nhân. Điều này sẽ làm giảm đi yếu tố tranh chấp, qua đó giúp giải quyết vụ việc ly hôn nhanh hơn.
Lưu ý, các bên cần chủ động đưa ra phương án ly hôn có lợi nhất giữa các bên (hài hòa) trong bất kỳ hoàn cảnh có thể, làm cơ sở cho cơ quan tòa án xem xét, giải quyết vụ việc một cách thuận lợi, thấu đáo.
c) Chú ý đảm bảo quyền lợi của con cái và bên còn lại
Dù thực hiện thủ tục ly hôn thuận tình hay ly hôn đơn phương, một trong những yếu tố quan trọng hàng đầu để giúp xử lý nhanh việc ly hôn là cách thức, quan điểm giải quyết hậu quả của việc ly hôn, trong đó việc giải quyết ly hôn phải đảm bảo quyền lợi tốt nhất cho con cái và bên yếu thế hơn. Bên có điều kiện hơn nên chủ động làm điều này để làm giảm áp lực giải quyết các vấn đề tranh chấp của vụ việc ly hôn.
Đây là vấn đề cần quan tâm một cách thỏa đáng trong quá trình giải quyết ly hôn, trong đó ý thức, thái độ hợp tác cùng nhau giải quyết vấn đề của các bên là quan trọng, vì lợi ích của bên liên quan, nhất là lợi ích của con cái.
Thứ tư: Chuẩn bị tốt, đầy đủ hồ sơ ly hôn
– Một bộ hồ sơ ly đầy đủ bao gồm các tài liệu sau:
– Đơn ly hôn hoặc đơn công nhận thuận tình ly hôn (Bản chính);
– Giấy chứng nhận đăng ký kết hôn (bản chính);
– Sổ hộ khẩu (bản sao có chứng thực);
– CMND/CCCD/Hộ chiếu (bản sao có chứng thực);
– Giấy khai sinh của con (bản sao chứng thực) (Nếu có);
– Các tài liệu, chứng cứ chứng minh tài sản chung, riêng (chứng cứ rõ ràng, hợp pháp, khả thi và phù hợp với yêu cầu khởi kiện) (Nếu có);
– Các tài liệu chứng cứ khác.
Sau khi đã chuẩn bị xong hồ sơ, một trong các bên có thể nộp hồ sơ đến Tòa án nhân dân quận/huyện nơi cư trú, làm việc của vợ hoặc chồng là bị đơn (trong trường hợp ly hôn đơn phương).
Nếu là thuận tình ly hôn thì các bên có thể nộp hồ sơ ly hôn tại Tòa án nhân dân cấp huyện nơi một trong hai bên đang cư trú, làm việc (nơi thường trú hoặc tạm trú).
Hồ sơ có thể nộp trực tiếp hoặc qua đường bưu điện.
Thứ tư: Lưu ý khi viết/soạn thảo đơn ly hôn:
Đơn ly hôn là văn bản đệ trình cơ quan tòa án giải quyết yêu cầu chấm dứt quan hệ hôn nhân. Theo quy định, ngoài đơn thuận tình ly hôn thì việc ly hôn có thể được thực hiện một cách đơn phương bởi một bên vợ hoặc chồng.
Yêu cầu ly hôn có thể bao gồm các yêu cầu giải quyết trong một vụ án ly hôn hoặc có thể yêu cầu giải quyết độc lập một số vấn đề (VD chỉ yêu cầu giải quyết chấm dứt quan hệ hôn nhân, quyền nuôi con).
Theo nguyên tắc, các nội dung không đề cập trong đơn ly hôn xem như các bên không tranh chấp và có thể giải quyết theo thỏa thuận.
Trường hợp đơn ly hôn không yêu cầu chia tài sản chung thì tài sản đó vẫn là tài sản chung chưa chia trong vụ việc ly hôn đó. Về sau hai bên có thể đề nghị giải quyết phân chia tài sản bằng một vụ án khác nếu có nhu cầu hoặc khi phát sinh tranh chấp.
Tóm lại, trong đơn ly hôn, đương sự cần trình bày rõ ràng diễn biến quan hệ hôn nhân, mâu thuẫn tranh chấp phát sinh, những hòa giải, cảnh báo giải quyết, hệ lụy đã thực hiện, các thỏa thuận mà các bên đạt được khi ly hôn, các yêu cầu cần giải quyết khi ly hôn.
